اجرای حکم ارتداد که از اختیارات حاکم اسلامی است، در مورد «مرتد» با توجه به یک سری شرایط و ارزیابی مصلحت ها و مفسده ها جاری می گردد. در تعریف مرتد بسیاری از فقیهان شیعی و سنی گفته اند: «مرتد کسی است که اوّل مسلمان بوده، سپس از دینش دست کشیده یا به پیامبر(ص) دشنام داده، و یا احکام اسلامی را به مسخره گرفته است».
سید مرتضی، علم الهدی در تعریف مرتد می گوید: مرتد کسی است که بعد از پذیرش اسلام کفر را برگزیند. انکار خدا، انکار پیامبر اسلام(ص)، انکار معاد، انکار ضروری دین و سبّ و بی احترامی به مقدسات دین اسلام موجب ارتداد است.
فرد مرتد با وجود شرایط: بلوغ، عقل، اختیار، قصد، اقرار به ایمان در حال بلوغ و ... حکم ارتداد را پیدا می کند.
از برخی تعابیر فقیهان فهمیده می شود که ارتداد به معنای تغییر عقیدة تنها نیست، بلکه در آن برپا کردن عَلَم کفر و انکار خودخواهانة حقیقتی که روشن است. نقش دارد. آنان در معنای مرتد قید جحود را آورده اند.