جواب : اگر مبلغ وام را در کارهاى ضرورى زندگى قبل از این که سال بر آن بگذرد، مصرف کرده باشید، خمس ندارد و مبلغ اقساط آن نیز که در بین سال بابت بدهى مزبور پرداخت شده، خمس ندارد.(1)
در مسئله جهیزیه امام خمینى مىفرماید: «اگر کسى نتواند یک جا جهیزیه دختر را تهیه کند و مجبور باشد که هر سال مقدارى از آن را تهیه نماید یا در شهرى باشد که معمولاً هر سال مقدارى از جهیزیه دختر را تهیه مىکنند، به طورى که تهیه نکردن آن عیب است، چنانچه در بین سال از منافع آن سال، جهیزیه بخرد، خمس ندارد». آیة اللَّه فاضل و آیة اللَّه بهجت مىفرمایند: «اگر براى تهیه جهیزیه پول پس انداز کند، خمس ندارد».
برخى مراجع محترم تقلید دیگر مثل آقایان: سیستانى، صافى و مکارم مىفرمایند خمس ندارد.(2)
امّا زیور هایى که خانمها براى زینت خریدارى مىکنند، اگر از درآمد سال باشد (چه خود خریدارى کنند و چه شوهر براى او بخرد و بیشتر از شأن آنها نباشد و از آن استفاده کنند) خمس ندارد.(3)
پى نوشتها:
1. امام خمینى، استفتائات، ج 1، ص 405، مسئله 178؛ جامع المسائل، ج 1، ص 177.
2. توضیح المسائل مراجع، ج 2، ص 26، 27 و 28، مسئله 1777.
3. امام خمینى، استفتائات، ج 1، ص 355، مسئله 34؛ آیة اللَّه فاضل، استفتائات، ج 1، ص 225، مسئله 867.
جواب - محمد جواد مغنیه در کتاب الفقه على المذاهب الخمسة در این باره نوشته است : اکثر علماى امامیه معتقدند که نمازگزار اگر دست بسته نماز بخواند, بدعت محسوب مى شود و نمازش باطل است . دلیلش این است که پیامبر این گونه نماز نمى خواند.()
(پـاورقى 1.الفقه على المذاهب الخمسة, محمد جواد مغنیه , ص 111
امام باقر فرمود: <و لا تکفر فانّما یصنع ذلک المجوس ;() در هنگام نماز دست بسته نماز نخوانید, چون این کار(پـاورقى 2.مستمسک العروة الوثقى , ج 6 ص 531
مخصوص مجوسان است >.
در گذشته مجوسى ها در برابر قدرتمندانِ سیاسى و روحانى , دست بسته مى ایستادند و احترام مى کردند. عمراین کار را پسندید و این بدعت را ایجاد کرد.
امام على فرمود: <لا یجمع المسلم یدیه فى الصلاة و هو قائم بین یدى اللّه عزّوجلّ یتشبه باهل الکفر;() مسلمان (پـاورقى 3.همان .
به هنگام نماز دست بسته نمى باشد, چون این کار تشبیه به کافران است >.
افزون بر این دو روایت , روایات دیگرى از اهل بیت به ما رسیده است که ما را از این کار باز داشته اند. بنابراین اگر شیعیان دست بسته نماز نمى خوانند, دلیلش این است که اوّلاً بدعت است و دیگر این که پیشوایان اسلام و امامان اهل البیت , مسلمانان را از این کار باز داشته اند. اگر برخى از اهل سنت دست بسته نماز مى خوانند, به آنان اشکال وارد است , چون پیامبر این گونه نماز نمى خواند.() علماىِ اهل سنت مى دانند که این امر از بدعت هاى خلیفهء دوم (پـاورقى 4.الاستغاثه کوفى , ج 1 ص 28
است , منتها این گونه بدعت را حرام نمى دانند. البته بعضى از گروه هاى اهل سنت دست بسته نماز نمى خوانند, مانندمالکى , مالک مى گوید: <در نماز باید دست آزاد باشد>.() هیچ یک از مذاهب چهارگانهء اهل سنّت دست بسته نماز(پـاورقى 5.مغنى ابن قدامه , ج 1 ص 549
خواندن را واجب نمى دانند.()
در اسلام، راجع به خرید و فروش، سود خاصى مقرر نشده است و معمولاً سود براساس موازین عرفى و اخلاقى و اجتماعى و رضایت طرفین معامله (بایع و مشترى) و عدل و انصاف و وجدان تعیین مىشود. بنابراین سود عادلانه و متعارف و منصفانه، در زمانهاى مختلف متفاوت است.
در استفتایى که درباره گران فروشى از حضرت امام خمینى شده، آمده است: اگر گرانى قیمت به حداجحاف نرسد و مقررات دولت اسلامى را مراعات نماید، اشکال ندارد.(1)
اما درجواب سؤال دوم که مقدار سود را دولت وقت تعیین کرده، ولى براى کاسب کار ضرر داشته است، عرض مىکنیم: در سؤالها و استفتائات متعددى که از حضرت امام خمینى درخصوص رعایت مقررات دولت اسلامى شده است، ایشان در جوابهاى متعدد و شبیه به هم پاسخ دادهاند: هر گونه عملى که بر خلاف مقررات دولت اسلامى یا موجب فساد در جامعه باشد، جایز نیست. در جاى دیگر فرمودهاند: به هر نحو مقررات دولت اسلامى است، باید عمل شود و اضافه بر آن حق ندارند بگیرند. نیز در جاى دیگر فرمودند: چنان چه خلاف مقررات دولت اسلامى باشد، جایز نیست.(2)
پىنوشتها:
1 - امام خمینى (ره)، استفتائات ،ج2، ص 61 - 62.
2 - امام خمینى(ره)، استفتائات،ج2، ص 45 الى 58.